حُسامُ الدّینِ چَلَبی رحمة الله علیه

حُسامُ الدّین چَلَبی. حسن بن محمد بن اخی ترک. از اصحاب مولانا جلال الدین بلخی رومی بوده و به سال ٦٨٤ ه.ق. درگذشته است و قبر وی پهلوی مزار مولانا میـباشد. مولانا «مثنوی» را بنا به خواهش او سروده است. حسام الدین به قدری در نظم مثنوی مؤثر بوده است که از هنگام فوت زوجۀ حسام الدین به سال ٦٦٢ ه.ق. تا دو سال سرودن مثنوی متوقف گردیده و از سال ٦٦٤ ه.ق. دوباره نظم آن شروع شده است. نام حسام الدین چلبی مکرر در مثنوی و غزلیات مولانا دیده میشود.نام چلبی در مثنوی بسیار آمده و از آن جمله است :

ای حسام الدین ضیاء ذوالجلال
چون که میـبینی چه میـجوئی مقال ؟

ای حیات دل حسام الدین بسی
میل میجوشد به قسم سادسی

شه حسام الدین که نور انجم است
طالب آغاز سفر پنجم است

مولانا گاه او را «ضیاء» و گاه «ضیاءالحق» لقب میدهد :

ای ضیاءالحق حسام الدین توئی
که گذشت از مه به نورت مثنوی
زان ضیا گفتم حسام الدین ترا
که تو خورشیدی و این دو وصفها

ای ضیاءالحق تو دیدی حال او
حق نمودت پاسخ افعال او

چون ضیاءالحق حسام الدین عنان
بازگردانید ز اوج آسمان

ای ضیاءالحق حسام الدین بیار
این سیم دفتر که سنت شد سه بار

ای ضیاءالحق به حذق رأی تو
حلق بخشد سنگ را حلوای تو

ای ضیاءالدین حسام الدین راد
اوستادان صفا را اوستاد